जीवन बुझाइका अनुभूतिहरू

जीवन बुझाइका अनुभूतिहरू
विनिता दाहाल
आजीवन आफ्नो कुरा नगरेका जगदीश घिमिरेले गोडामुनि रहेको टेलिभिजन सेटमा आफ्नो मृत्युलाई साक्षात देखेको आभास गरेपछि आफ्नै जीवनकर्मर्लाई आफ्नो पुस्तक 'अर्न्तर्मनको यात्रा'मा मीठो भाषाशैलीमा लिपिबद्ध गरेका छन् । मनमा बिझेका का“डा र तिनका खिलहरूलाई शब्द-शब्दका सुइराले खोतलेर निकालेका रहेछन् उनले । पाठकलाई यो पुस्तकमार्फ र्सार्थक जीवनको परिचय दिएका छन् उनले ।
जीवन र मृत्यु बीचको धर्को जोड्ने विन्दुमा पुग्दा मानिसले आफ्ना इच्छा, आकाङ्क्षा, क्रोध, मोह र विगतको जीवनप्रति कस्तो धारणा बनाउ“छ भन्ने गहिरो व्याख्या गरिएको छ, पुस्तकमा । अस्पतालमा किमो उपचार र स्टेम सेल ट्रान्न्सप्लान्टको विधि लेखेका हरफहरूले अति भावुक बनाउ“छ । उपचार वृत्तान्तले आफैंलाई शरीरमा रोपेको झस्का पस्छ, पाठकको मनमा । घिमिरेले बाल्यकालदेखि मृत्युको मुखमा पुग्दासम्म आफ्नै जीवनका र समग्र मानिसका भाव, स्वभाव र स्ववास्तविकता केलाउनुका साथै जीवनको र्सार्थकता खोज्ने काम
गरेका छन् ।
बाल्यकालमा गौंथलीलाई आफ्नो सिकार बनाएबाट प्राणीहत्याको प्रायश्चित गरेका उनले आफ्ना छोराछोरीलाई जति नै रहर गर्दा पनि गोली नकिनिदिएको प्रसङ्ग र मृत गँैंथलीले निहुराएको शिरको वर्ण्र्ाानिकै मार्मिक छ । काठमाडौंमा बसेर पढ्दा एसएलसीपछि परिस्थितिवश पढाइ बीचैमा छाडेका लेखकको जीवन एकाएक भत्किन्छ । उनी भन्छन्, 'नभत्किएको मान्छे मान्छे हु“दैन, लेखक त हु“दै हु“दैन ।' विश्वविद्यालय शिक्षाभन्दा जीवन शिक्षाको महत्त्व बढी देखेका उनले साहित्यलाई एउटै मूल विषय बनाई आफ्नै जीवनको पाठशालामा भर्ना भए । तीन बसाइमा यो पुस्तक पढिसिध्याउ“दा र यसको भाव मनन गर्दा आफूले पनि जीवन शिक्षाका केही मर्म बुझेको अनुभव गरे“ । आफ्नो योग्यता आफैं बनाउने प्रतिबद्धताका लागि उनले आफ्नो मनलाई प्रत्येक कुराको खुला प्रयोगशाला बनाए । जीवन र जगतबारे जिज्ञासा राखेर सबै किसिमका विचार, चिन्तन र अनुभव समेट्ने जमर्काेमा जुटे ।
रामेछापको मन्थलीमा जन्मेर विभिन्न ठाउ“मा बाल्यकाल बिताई कुनै बेला छापामार हुने लहडमा त कुनै बेला जीवन शिक्षा लिने प्रयत्नमा जुट्दै पछि नेपाल, भारत र बेलायतमा पढाइ पूरा गरे । गैरसरकारी संस्थामा जागिरे भएर नेपालमै धेरै कमाउनेमध्ये एक भएको कुरा पढ्दा जीवन नाटकीय लाग्छ । जीवनलाई एउटा मोड दिन उनी राम्रो जागिरको खोजीमा लागे, आफूलाई सक्षम बनाए । बाल्यकालदेखि रह“दै आएको जन्मथलोप्रतिको मायालाई कर्तव्यका रूपमा लिएर त्यहीं गाउ“को विकासमा जुटे । उनको मूल उद्देश्य थियो, अभावै-अभावले जर्ीण्ा रामेछापमा स्वनिर्भर र दिगो सामुदायिक विकास गर्न आफ्नो समय र चिन्तनको योगदान गर्ने । जसमा उनले धर्मपत्नी दर्ुगाको साथ पाए । अहिले रामेछापमा तासेसले गरेको सहकारीको विकासस“गै त्यहा“को महिलाको नेतृत्व र चेतनास्तर पुरुषको भन्दा बढी भएको लेखकले उल्लेख गरेका छन् ।
पुस्तकको साह्रै रोचक र मन छुने विषय आफूप्रति श्रीमती दर्ुगाको महत्त्व र जीवनमा उनको प्रभावको वर्ण्र्ााछ । आफूले जागिरे जीवनको सुरुताका एक महिलालाई सही शब्द चयन गर्न नसकी कस्तो हिस्सी नपरेकी भन्नु र त्यस प्रसङ्गमा वासु शशीले 'नारीप्रति तिमी अझै समवेदनशील बन' भनेको कुराले त्यस समयको नारीप्रतिको सम्मानको व्याख्या गरेको छ । त्यस्तै संस्कृतको एक श्लोक प्रयोग गर्दा उनले 'कुनै पुरुष त्यस्तो छैन, जो योग्य नहोस्' भनेका छन् । यसमा संस्कृतमा पुरुष भन्नाले महिला र पुरुष दुवैलाई बुझँउ“छ भन्ने प्रस्टीकरणले पनि नारी अस्तित्वप्रति उनको
सम्मान झल्काउ“छ ।
उनले पार्टर्ीीत्र राजनीतिको नाममा घिनलाग्दो चलखेल र स्वार्थीपनको चर्चा गरेका छन् । नेताको बेइमानी, शोषण र चरित्रहीनताको चर्चाले आफूलाई राजनीत्रि्रति वितृष्णा जागेको बताएका छन् । कतिपय राजनीतिज्ञले उनलाई तामाकोशी सेवा समितिको स्थापना गरेर सांसद बन्नखोजेको आरोप लगाएका रहेछन् । बहुदल आएपछि थुपै्र नेता गाउ“ पसेको र त्यसबाट गाउ“लेमा पर्नगएको नकारात्मक असरबारे मीठो शैलीमा उनले प्रसङ्ग मिलाएका छन् । 'बेरोजगार मान्छेले त रोजगारी पाए-पाए, सबभन्दा दुःखद कति ठाउ“मा छोरी-बुहारीका यौवनले समेत रोजगारी पाउन लागे ।' विकासको नाममा
गाउ“मा पसेका नेताको यो चरित्र चित्रणको मार्मिकताले पाठक वर्गको मुटु छुन्छ ।
रछयान खोतलेर जीविका गर्ने बालबालिकाको अनुहारको सहज हा“सो, खुसी र उपmाइले अन्तर्रर्ााट्रय स्तरको आकर्ष जागिर छाडेर जन्मथलोको कहालिलाग्दो अन्धकार हटाउने कामका लागि प्रेरणा मिलेको प्रसङ्ग कम रोचक छैन । यसमा श्रीमती दर्ुगाको सहज स्वीकार र आगामी कामका लागि हौसला वर्ण्र्ााोग्य छ ।
जगदीशले प्रत्येक सफलताको श्रेय दर्ुगालाई दिएका छन् भने असफलताको स्वयम् आफूलाई । अब धेरै बा“च्दिन र मर्दैछु भन्ने ज्ञान भएपछि उनले आफूलाई भन्दा पनि आफ्नो अनुपस्थितिमा घर र आफ्नी दर्ुगालाई सम्झेका छन् । उनले सन्तानबारे दर्ुगालाई भनेकोे कुरा मार्मिक र गहन छ । 'सन्तानले तिमीलाई मेरो अभाव अनुभव हुन दिने छैनन् । तिमीजस्ती असल आमाको कोखबाट अविवेकी र दुच्छर सन्तान जन्मन सक्तैनन् । कदाचित् अविवेकी र दुच्छर व्यवहार गरे भने त्यो उनीहरूले तिमीबाट होइन, मबाट पाएको भन्ने सम्झेर बिर्सनु र मलाई क्षमा गर्नु ।' उनले एक प्रसङ्गमा भनेका छन्, 'मलाई एकरात छोड्नुपर्दा त्यति पीर गर्ने दर्ुगाले सदाका लागि छोड्नुपर्दा कस्तो होला ।' यो आत्मालापमा जगदीशले आत्मसम्मानसाथ आफ्नो जीवनको सफलताको श्रेयहरू अरूलाई दिएका छन् । उनले भनेका छन्, 'जीवन यात्रामा मान्छेको मनले सुखजति आफूलाई र दुःखजति अरूलाई बा“डेका हुन्छन् । त्यो तुलोमा भने म पक्कै ठगिएको ठहर्नेछु ।' उनको अनुभवबाट खारिएर आएको यो बुझाई अत्यन्तै प्रेरणादायी छ ।
अन्त्यमा, जीवनलाई भोगिरहेका तर त्यसको रहस्य बुझ्न नसकेका थुप्रै पाठकलाई मनभित्रैबाट छचल्किएर आएको भोगाइ, अनुभव र भावनाहरूलाई
मिलाई जीवनका मार्मिक आख्यानलाई तटस्थ रूपमा पाठकसमक्ष ल्याएकोमा घिमिरेलाई धन्यवाद ।